Trong vài năm trở lại đây, nấm lim xanh mua ở đâu người dân dưới chân núi Tam Đảo (thuộc địa phận xã Đạo Trù, huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc) thường mách nhau đi săn thứ lâm sản có giá trị đến cả chỉ vàng 1 cân - đó là nấm lim xanh. Mặt hàng này thu hút nhiều khách hàng “đại gia” nườm nượp đến mua vì công dụng chữa được nhiều loại bệnh, trong đó có cả ung thư.
Làm một tháng đủ sống cả năm
Rót chén nước thơm mời khách, bà chủ nhà Lê Thị Nhàn bật mí, “khách quý lắm tôi mới mời thứ nước này đấy nhé. Đây là nấm lim xanh hoàn toàn tự nhiên, được hái ở những vùng rừng già quanh dãy Tam Đảo, giá của nó đến gần 1 chỉ vàng một cân”.
Đã được nghe kể về giá tiền nấm lim xanh nên chúng tôi từ từ thưởng thức thứ nước đắt tiền này. Nâng chén nước lên ngửi tôi cảm nhận mùi hương mộc mạc của núi rừng, uống vào thì thấy vị hăng hắc đắng rất đặc trưng.
Bà Nhàn giới thiệu, muốn hiểu về nấm lim xanh thì đến nhà ông Hoàng Thông - đại lý nấm lim xanh vùng này. Lần theo sự chỉ dẫn đó, tôi tìm đến nhà ông Thông ở ven hồ thôn Đồng Giếng. Ông Thông cho biết, để hái được nấm lim xanh không phải là một việc đơn giản. Mỗi chuyến đi đều phải được chuẩn bị kỹ lưỡng, từ đồ ăn mang theo cho đến đồ dùng trong cả một tuần. Một chuyến đi rừng tìm nấm lim thường phải đi thành nhóm, bởi rừng thiêng nước độc nhiều hiểm nguy rình rập nên người ta không thể đi một mình hay 1, 2 ngày được. Loại nấm này cũng không mọc trên những cây lim còn sống mà trên những cây lim đã chết nhiều năm. Vì thế, họ phải đi sâu vào rừng, công dụng nấm lim xanh truy tìm những gốc lim đã mục, rồi cắm trại ở lại vài ngày để tỏa đi tìm nấm.
“Săn” được nấm lim xanh đã khó, việc sơ chế, bảo quản cũng đòi hỏi nhiều công phu. Ông Thông cho biết, nấm lim xanh tự nhiên sau khi được hái ra khỏi thân cây lim rất dễ bị lên mốc, chỉ trong vòng 2 tiếng. Hơn nữa, nấm lim xanh tự nhiên sau khi hái một tuần mà chưa được sơ chế thì các mọt nhỏ li ti sẽ phát triển và có thể đục ruỗng cây nấm chỉ trong vòng 1 đêm. Cách tốt nhất để bảo quản nấm lim xanh là phơi thật khô. Việc phơi khô đòi hỏi điều kiện nắng ráo và tiến hành nấm lim xanh ở quảng nam trong nhiều ngày. Nấm lim xanh tự nhiên sau khi được phơi khô có màu sắc và mùi thơm đặc trưng khác hẳn với nấm lúc còn tươi.
Điều đáng lưu ý là không được sử dụng các chất chống ẩm để bảo quản nấm vì như thế sẽ sản sinh ra nhiều vi sinh vật, làm giảm tác dụng của nấm lim xanh và gây hại cho cơ thể người dùng. Một vấn đề khác, đó là vỏ và gỗ lim chứa rất nhiều độc tố. Vì vậy, cách chế biến nấm lim, xanh an toàn nhất là người chế biển phải tỉ mỉ loại bỏ phần chân nấm dính với thân cây lim, đồng thời có những phương pháp loại bỏ độc tố trên cây nấm.
Việc tìm nấm thường chỉ diễn ra trong 3 tháng, từ tháng 4 - tháng 6, đây là thời kỳ sau những trận mưa xuân, tác dụng nấm lim xanh giúp những tán rừng có độ ẩm thấp cần thiết để nấm sinh trưởng. Vì những cây nấm ở núi Tam Đảo rất có giá trị nên sản xuất đến đâu là bán hết đến đó. Nhiều đại gia từ Vĩnh Yên, Hà Nội đánh ôtô đến đây để tận thu nấm lim xanh khô. Giá bán là gần chỉ vàng một cân, những tháng cao điểm một hộ có thể cho “ra lò” từ 5 - 7 cân nấm (gần 30 triệu đồng), vì thế nhiều nhà đã đổi đời nhờ loại lâm sản quý hiếm này.
